Δέσμιοι ενός παγιωμένου τρόπου σκέψης

Το παρακάτω κείμενο μου ήρθε πρόσφατα με e-mail:

Η απόσταση ανάμεσα στις δύο ράγες των σιδηροδρομικών γραμμών στις Η.Π.Α. είναι 4 πόδια και 8,5 ίντσες (143,51 cm). Μάλλον παράξενος αριθμός, δε νομίζετε; Γιατί άραγε να έχει επιλεγεί το συγκεκριμένο διάκενο; Η απάντηση είναι επειδή ο σιδηρόδρομος στις Η.Π.Α. κατασκευάστηκε με τον τρόπο που είχε κατασκευαστεί ο σιδηρόδρομος στην Αγγλία. Οι Άγγλοι μηχανικοί που τον κατασκεύασαν, αντί να σχεδιάσουν κάτι νέο, προτίμησαν να υιοθετήσουν αυτά που ίσχυαν στην πατρίδα τους. Βέβαια τους πέρασε και από το μυαλό ότι καλό θα ήταν να χρησιμοποιηθούν οι ήδη υπάρχουσες ατμομηχανές από την Αγγλία, αντί κάποιου νέου μοντέλου. Τώρα γιατί οι Άγγλοι κατασκεύασαν τις ατμομηχανές τους έτσι; Διότι οι πρώτες σιδηροδρομικές γραμμές κατασκευάστηκαν από τους ίδιους μηχανικούς που κατασκεύαζαν το τραμ, στο οποίο χρησιμοποιούσαν ήδη το συγκεκριμένο διάκενο. Και γιατί αυτό το διάκενο; Διότι οι κατασκευαστές του τραμ ήταν και κατασκευαστές αμαξών, που χρησιμοποιούσαν τα ίδια εργαλεία και τις ίδιες μεθόδους. Γιατί οι άμαξες έχουν αυτό το διάκενο; Διότι, παντού στην Ευρώπη, και στην Αγγλία, οι δρόμοι είχαν λούκια για τους τροχούς των αμαξών και ένα διαφορετικό διάκενο θα προκαλούσε διαρκώς βλάβες στους άξονες. Και γιατί τα λούκια απέχουν τόσο μεταξύ τους; Επειδή οι πρώτες μεγάλες οδοί στην Ευρώπη είχαν κατασκευαστεί από τους Ρωμαίους, με σκοπό να μετακινούνται εύκολα οι λεγεώνες τους. Οι πρώτες άμαξες ήταν οι πολεμικές άμαξες των Ρωμαίων. Οι άμαξες αυτές ήταν ιππήλατες: Tις τραβούσαν δύο άλογα, τα οποία κάλπαζαν δίπλα-δίπλα και έπρεπε να απέχουν μεταξύ τους, ούτως ώστε το ένα άλογο να μην ενοχλεί το άλλο κατά τον καλπασμό. Προκειμένου να εξασφαλίζεται η σταθερότητα της άμαξας, οι τροχοί δεν έπρεπε να είναι ευθυγραμμισμένοι με τα ίχνη των αλόγων, ενώ δεν έπρεπε να είναι και πολύ απομακρυσμένοι, έτσι ώστε να αποτρέπονται τα ατυχήματα κατά την διασταύρωση δύο αμαξών στην ίδια οδό. Ιδού λοιπόν η απάντηση στο αρχικό μας ερώτημα! Το διάκενο στις ράγιες των Αμερικανικών σιδηροδρόμων εξηγείται, αφού 2.000 χρόνια νωρίτερα, σε μιαν άλλη ήπειρο, οι ρωμαϊκές άμαξες κατασκευάζονταν ανάλογα με το φάρδος που έχουν τα καπούλια δύο αλόγων. Και τώρα, το φινάλε. Η ιστορία αυτή συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας και τελειώνει (αν τελειώνει πραγματικά) με το Αμερικανικό διαστημικό λεωφορείο. Θα έχουμε παρατηρήσει ότι στην εξέδρα εκτόξευσής του υπάρχουν δύο πλευρικές δεξαμενές καυσίμων, που είναι στηριγμένες εκατέρωθεν της κεντρικής δεξαμενής. Η εταιρεία Thiokol κατασκευάζει αυτές τις δεξαμενές στο εργοστάσιό της στη Γιούτα. Θα ήθελαν πολύ να τις κατασκευάσουν μεγαλύτερες, αλλά οι δεξαμενές αποστέλλονται σιδηροδρομικώς στο σημείο εκτόξευσης, φαντάζεστε τη συνέχεια! Η σιδηροδρομική γραμμή μεταξύ του εργοστασίου και του Ακρωτηρίου Κανάβεραλ περνά από μια σήραγγα, κάτω από τα Βραχώδη Όρη. Αυτή η σήραγγα περιορίζει το μέγεθος των δεξαμενών στο πλάτος που έχουν τα καπούλια δύο αλόγων.

Έτσι καταλήγουμε το πλέον εξελιγμένο μεταφορικό μέσον του κόσμου, το διαστημικό λεωφορείο, να εξαρτάται από το φάρδος που έχουν τα καπούλια ενός αλόγου.

Απ΄ αυτό το παράδειγμα φαίνεται πόσο δέσμιοι είμαστε του παρελθόντος και μάλιστα όχι αυτού καθαυτού, αλλά περισσότερο του δικού μας παγιωμένου τρόπου σκέψης. Καθετί το νέο (σαν διαφορετικό που είναι) μας βγάζει από την βολική ασφάλεια του παλιού και γνώριμου. Μας φαντάζει παράξενο, ανώμαλο, εχθρικό και πολλά άλλα, ανάλογα με τα κόμπλεξ του κριτή. Το παλιό και το νέο μοιάζουν να είναι δύο ξεχωριστές οντότητες (όπως θα έλεγε ο Πλάτωνας), που πότε τις βρίσκουμε να μάχονται, και πότε να αγαπιούνται. Η κάθε κατάσταση -σαν ξεχωριστή οντότητα- θέλει να επικρατήσει και να διαιωνιστεί (εφαρμογή του νόμου της επιβίωσης και της αναπαραγωγής). Όμως, επειδή στην ουσία η παράδοση με την εξέλιξη δεν είναι αντίθετα αλλά συμπληρωματικά, κανένα μόνο του δε μπορεί να ολοκληρωθεί και να γίνει ευτυχές, παρά μόνο με την σύζευξη του, με το συμπληρωματικό του.