«Αποσπάσματα από το βιβλίο του Τζορτζ Μονμπιοτ “Η εποχή της συναίνεσης”»

Χθες παρέθεσα ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Τζορτζ Μονμπιοτ “Η εποχή της συναίνεσης – Μανιφέστο για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων”, που σε μετάφραση Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός। Το θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο είναι ιδιαίτερα “φλέγον” και ο τρόπος που το προσεγγίσει ο συγγραφέας είναι, ενδεχομένως, “αιρετικός”. Αξίζει, πιστεύω, αν μη τι άλλο, να μας προβληματίσει…

«Η αποστολή μας δεν είναι να ανατρέψουμε την παγκοσμιοποίηση, αλλά να κατανοήσουμε την ουσία της, και να τη χρησιμοποιήσουμε σαν όχημα για την πρώτη παγκόσμια δημοκρατική επανάσταση της ανθρωπότητας» [σελ. 11 παρ.1]

«Το πρόβλημα δεν είναι η παγκοσμιοποίηση: είναι η απαλλαγή από το είδος της παγκοσμιοποίησης την οποία οι οικονομικοί παράγοντες και τα έθνη-κράτη έχουν καταφέρει να εδραιώσουν. Μπορούν και δρουν τόσο ανεξέλεγκτα επειδή οι λαοί του κόσμου δεν διαθέτουν παγκόσμια μέσα για τη χειραγώγηση τους. Η αποστολή μας σίγουρα δεν είναι να ανατρέψουμε την παγκοσμιοποίηση, αλλά να κατανοήσουμε την ουσία της, και να τη χρησιμοποιήσουμε σαν όχημα για την πρώτη παγκόσμια δημοκρατική επανάσταση της ανθρωπότητας» [σελ. 33 παρ. 2]

«Θέματα όπως οι κλιματικές αλλαγές, το διεθνές χρέος, η εξάπλωση των πυρηνικών, ο πόλεμος, η ειρήνη και το εμπορικό ισοζύγιο ανάμεσα στα κράτη μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο σε παγκόσμιο ή διεθνές επίπεδο. Χωρίς παγκόσμια μέτρα και παγκόσμιους θεσμούς, μου είναι αδύνατο να καταλάβω πώς μπορούμε να ανακατανείμουμε τον πλούτο από τα εύπορα στα φτωχά κράτη, να φορολογήσουμε τους ευέλικτους πλούσιους και τα ακόμα πιο ευέλικτα χρήματα τους, να ελέγξουμε τη μεταφορά των τοξικών αποβλήτων, να υποστηρίξουμε την απαγόρευση της χρήσης ναρκών, να μεσολαβούμε για την ειρήνη ανάμεσα στα έθνη ή να εμποδίζουμε τα ισχυρά κράτη να εξαναγκάζουν τα ασθενέστερα να εφαρμόζουν τους κανόνες εμπορίου που συμφέρουν τα πρώτα. Εάν επρόκειτο να δραστηριοποιηθούμε μόνο σε τοπικό επίπεδο, τότε θα έπρεπε να εγκαταλείψουμε το χειρισμό αυτών των πιο σπουδαίων από όλα τα θέματα σε κάποιους άλλους. Η παγκόσμια διακυβέρνηση θα πραγματοποιηθεί με ή χωρίς τη συμμετοχή μας. Και μάλιστα πρέπει να πραγματοποιηθεί, αν δεν θέλουμε όλα όσα μας αφορούν να επιλυθούν μέσω της ωμής βίας των ισχυρών. Το ότι οι διεθνείς οργανισμοί έχουν σχεδιαστεί ή αλωθεί από τη δικτατορία των κατεστημένων συμφερόντων δεν μπορεί να αποτελεί επιχείρημα ενάντια στην ύπαρξη των διεθνών οργανισμών αλλά λόγο για την ανατροπή και την αντικατάσταση τους από τους δικούς μας. Αποτελεί επιχείρημα για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου πολιτικού συστήματος στο οποίο η εξουσία θα λογοδοτεί. Επιπλέον, με την απουσία αποτελεσματικής παγκόσμιας πολιτικής, οι τοπικές λύσεις θα υπονομεύονται πάντα από ομάδες συμφερόντων που δεν μοιράζονται το ίδιο όραμα με εμάς. Ίσως, για παράδειγμα, καταφέρναμε να πείσουμε τους ανθρώπους που μένουν στον ίδιο δρόμο με εμάς να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητα τους με την ελπίδα να αποτραπεί η κλιματική αλλαγή αλλά, εάν το σύνολο των κατοίκων όλων των περιοχών δεν συνδράμουν την πολιτική μας ή δεν δεσμευτούν από τους ίδιους κανόνες, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να αφήνουμε περισσότερο χώρο για να επεκταθούν οι γειτονικές κοινότητες. Μπορεί να κηρύξουμε την περιοχή μας αποπυρηνικοποιημένη ζώνη αλλά, αν δεν δουλέψουμε όλοι ταυτόχρονα σε διεθνές επίπεδο για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων, δεν θα έχουμε κάνει το παραμικρό για να προστατευτούμε από όλους εκείνους που δεν είναι τόσο ευγενικοί όσο εμείς. Με άλλα λόγια θα στερούσαμε από τον εαυτό μας τη δύναμη ν' αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Αρχικά, με την ανοικοδόμηση της παγκόσμιας πολιτικής, εδραιώνουμε τον πολιτικό χώρο μέσα στον οποίο έχουν τη δυνατότητα να ανθήσουν οι τοπικές εναλλακτικές λύσεις. Αντίθετα, εάν έχουμε την πρόθεση να εγκαταλείψουμε τη διακυβέρνηση των απαραίτητων παγκόσμιων οργανισμών σε άλλους, τότε αυτοί οι οργανισμοί θα εξολοθρεύσουν τις τοπικές, αλλά ακόμα και τις εθνικές μας λύσεις μία προς μία. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη προοπτική στην επινόηση μιας εναλλακτικής εθνικής οικονομικής πολιτικής, όπως αυτή που παλιότερα υποστήριζε ο τωρινός Πρόεδρος της Βραζιλίας Luis Inacio «Lula» da Silva, εάν δεν ανατραπεί πρώτα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και το κερδοσκοπικό κεφάλαιο. Μικρή είναι επίσης η προοπτική της μάχης για την προστασία ενός κοραλλιογενούς υφάλου από την τοπική μόλυνση, εάν δεν έχει γίνει κάτι για να εμποδίσουμε τις αλλαγές στο κλίμα που θα καταστρέψουν το περιβάλλον που απαιτείται για να επιβιώσει. Ενώ είναι εύκολο να ενώσεις ένα κίνημα μέσα από την αντίσταση, άλλο τόσο εύκολο είναι να το διαιρέσεις κάνοντας μια πρόταση. Αυτό το κίνημα, μέσα στο οποίο έχουν βρει στέγη μαρξιστές, αναρχικοί, κρατιστές, φιλελεύθεροι, οπαδοί της ελεύθερης βούλησης, πράσινοι, συντηρητικοί, επαναστάτες, αντιδραστικοί, ανιμιστές, βουδιστές, ινδουιστές, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, έχει θάψει τις εντός του διαφορές προκειμένου να πολεμήσει τους κοινούς του εχθρούς. Αυτές οι διαφορές θα αναδυθούν ξανά καθώς το κίνημα θα επιζητεί το συνασπισμό γύρω από μία κοινή ομάδα λύσεων. Μέχρι τώρα έχουμε αποφύγει αυτή τη σύγκρουση επιτρέποντας στους εαυτούς μας να πιστεύουν ότι μπορούμε να ασχολούμαστε ταυτόχρονα με εκατοντάδες θέματα που αφορούν τον πλανήτη χωρίς το διασκορπισμό των δυνάμεων μας. Φανταζόμαστε ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την ενοποιημένη δύναμη των αντιπάλων μας με ένα συνονθύλευμα αντιφατικών ιδεών. Είναι ολοφάνερο ότι η συνοχή του κινήματος ανταγωνίζεται τη συνοχή των προτάσεων του και ότι η επιδίωξη ενός σαφούς πολιτικού προγράμματος θα αποξενώσει κάποιους από τους συμμετέχοντες, αλλά είναι επίσης βέβαιο πως από τη στιγμή που θα αρχίσουμε να αποτελούμε μία θανάσιμη απειλή για την υπάρχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων θα προσελκύσουμε πολύ περισσότερους υποστηρικτές από αυτούς που έχουμε μέχρι τώρα» [σελ. 21 παρ. τελ. – 24 παρ.1]

«Είναι πλέον δύσκολο να σκεφτούμε κάποιο ζήτημα εθνικής σημασίας το οποίο να σταματά στα εθνικά σύνορα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει επεκτείνει την επιρροή του τόσο πολύ ώστε οι αποφάσεις του να διέπουν τα πάντα, από τη σήμανση των τροφίμων μέχρι τα δρομολόγια των σιδηροδρόμων. Η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ έχουν διεμβολίσει τα φτωχότερα έθνη σε τέτοιο βαθμό που, σε κάποιες περιπτώσεις, να έχουν λόγο μέχρι και για το ποιες μάρκες υπολογιστών θα αγοράζουν τα σχολεία τους. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας βοηθούν στον καθορισμό τού αν θα ζούμε ειρηνικά ή υπό τη μόνιμη απειλή της τρομοκρατίας και του πολέμου. Οι κλιματικές αλλαγές, ο οικονομικός τυχοδιωκτισμός, το χρέος και η αποσταθεροποίηση μας επηρεάζουν όπου και αν ζούμε. Καθώς τα πάντα έχουν παγκοσμιοποιηθεί, εκτός από τη δημοκρατία, όσοι κυβερνούν τον κόσμο μπορούν να κανονίζουν τις δουλειές τους χωρίς να μας δίνουν λογαριασμό. Δεν προκαλεί επομένως έκπληξη το γεγονός ότι, πολλές — οι περισσότερες ίσως — από τις αποφάσεις που λαμβάνουν έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της πλειοψηφίας και αντανακλούν μόνο εκείνα της κυρίαρχης μειονότητας» [σελ. 89-90]

«Τα τέσσερα κυριότερα εγχειρήματα είναι: Ένα δημοκρατικά εκλεγμένο παγκόσμιο κοινοβούλιο· Μία εκδημοκρατισμένη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών η οποία θα αναλάβει τις αρμοδιότητες από τις οποίες περιβάλλεται το Συμβούλιο Ασφαλείας. Μία Διεθνής Ένωση Συμψηφισμού που αυτόματα θα εξαλείφει τα εμπορικά ελλείμματα και θα εμποδίζει τη συσσώρευση χρέους. Ένας Οργανισμός Σωστού Εμπορίου ο οποίος θα περιορίζει τους πλουσίους ενώ θα οδηγήσει στη χειραφέτηση των φτωχών» [σελ. 16 παρ.1]

«Θεωρητικά, ένα παγκόσμιο κοινοβούλιο μας εφοδιάζει με τρία δημοκρατικά μέσα που ακόμα δεν κατέχουμε. Το πρώτο είναι μια συνέλευση που θα έχει κύρος και θα διαθέτει αναγνώριση και στην οποία οι καλές ιδέες θα μπορούν να πολεμούν τις κακές. Δεν υπάρχει βέβαια εγγύηση ότι ένα δημοκρατικά εκλεγμένο κοινοβούλιο θα λαμβάνει συνετές αποφάσεις, ότι οι λαοί θα εκλέγουν όσους αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα τους με τον πλέον ικανοποιητικό τρόπο ή ότι οι μεταξύ τους διαμάχες θα επιλύονται πάντα προς όφελος της δικαιοσύνης και των ίσων αποστάσεων. Αυτό όμως αποτελεί ένα ρίσκο που είναι παντού συνυφασμένο με τη δημοκρατία. Είναι εκείνο που διατηρεί τη δημοκρατία. Δεν μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι η δημοκρατία θα λαμβάνει τις αποφάσεις που εμείς θεωρούμε σωστές. Αλλά μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι χωρίς τη δημοκρατία θα λαμβάνονται πάντα οι λανθασμένες. Το δεύτερο είναι ότι αποτελεί σύστημα στο οποίο είναι δυνατόν, θεωρητικά, να λογοδοτούν οι παγκόσμιες και διεθνείς δυνάμεις. Παρέχει στους λαούς της Γης μια ευκαιρία να επηρεάζουν αποφάσεις που έχουν αντίκτυπο στη ζωή τους και να κάνουν τις δυνάμεις που ισχυρίζονται ότι δρουν εκ μέρους τους να τους σέβονται. Η τρίτη είναι μια επιταχυνόμενη σύντηξη ανθρώπινων συμφερόντων, που μας ωθεί προς τη μεταφυσική μετάλλαξη» [σελ. 91 παρ. 1-3]

«Οι 50.000 άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν το 2002 στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ αντιπροσώπευαν μόνο τους εαυτούς τους. Ακόμα και έτσι, κοινή αντίληψη αποτελούσε το ότι η συγκέντρωση τους ήταν η μόνη διεθνής συνέλευση που θα είχε κάποιο δικαίωμα να ισχυριστεί ότι αντανακλά τις απόψεις των λαών της Γης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι αξιωματούχοι των ισχυρότερων κυβερνήσεων και οργανισμών του κόσμου ήρθαν και προσπάθησαν να πείσουν το ακροατήριο πως λαμβάνουν υπόψη τους τις απόψεις του. Οι Γάλλοι υπουργοί που επισκέφθηκαν το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ ήταν διπλάσιοι σε αριθμό σε σχέση με εκείνους που συμμετείχαν στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, την επίσημη διακυβερνητική συνδιάσκεψη που πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα στη Νέα Υόρκη. Ακόμα και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ενός διεθνούς σώματος που σπανιότατα λογοδοτεί για τις αποφάσεις του, υπέβαλε αίτημα να είναι ομιλητής. Όμως, για να φανεί πού πραγματικά υπάρχει ηθική ισχύς, το αίτημα του απορρίφθηκε» [σελ. 101 παρ. 2]

«Αν, όπως ισχυριζόμαστε, ανήκουμε σε ένα «κίνημα παγκόσμιας δικαιοσύνης», τότε θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να αποδεχτούμε την απώλεια της εθνικής μας ισχύος, προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι ο πλανήτης θα διοικείται προς όφελος όλων μας. Για να αντιταχθούμε στην υπερβολική ισχύ των κυβερνήσεων μας, θα πρέπει πρώτα να αντιταχθούμε στα ένστικτα μας: στο φόβο μας μήπως και ελευθερωθούν οι υπόλοιποι λαοί, και στη νωθρότητα που προκύπτει από το γεγονός ότι νιώθουμε ελεύθεροι να μη δρούμε επειδή γνωρίζουμε πως είναι ανήμποροι να δράσουν. Αν δεν είμαστε έτοιμοι να οδηγήσουμε τα επιχειρήματα μας στη λογική τους κατάληξη, τότε καλό θα ήταν να μαζέψουμε τα πανό μας και να πάμε σπίτι μας» [σελ. 111-112]

«Ο παγκόσμιος πληθυσμός, σε αντίθεση με τους πληθυσμούς των εθνικών κρατών, αποτελεί μια αυτοπροσδιοριζόμενη οντότητα, μια χώρα με σύνορα αδιαμφισβήτητα, της οποίας η συνείδηση του κοινού της πεπρωμένου δεν έχει ανάγκη από πατριωτικούς λόγους, σημαίες να κυματίζουν και πολέμους εναντίον άλλων κόσμων. Αν και οι περισσότεροι από εμάς ακόμα δεν το παραδέχονται, η οικουμενική ταυτότητα — ή, καλύτερα, η ταυτότητα του είδους— υπάρχει από τη στιγμή εκείνη που οι πρόγονοι μας περπάτησαν στα δύο πόδια. Οι δημαγωγοί που δημιούργησαν έθνη και εδραίωσαν αυτοκρατορίες αναζητούσαν άλλοθι για τη διακυβέρνηση τους, ισχυριζόμενοι ότι οι άνθρωποι που ζουν πέρα από τα σύνορα είναι ριζικά διαφορετικοί από όσους βρίσκονται εντός των συνόρων. Τώρα όμως που η διαδικασία κατασκευής ρατσιστικών στερεοτύπων, την οποία χρειάζονταν οι αυτοκρατορίες, αρχίζει να υποχωρεί (ή, ακριβέστερα, λόγω του πολυεθνικού χαρακτήρα των ισχυρών κρατών, κρατιέται στην άκρη και χρησιμοποιείται μόνο για τους αρχηγούς του εχθρού), πολλοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι τα υπόλοιπα μέλη του είδους έχουν γενικά τις ίδιες ανάγκες και αντιδράσεις, και ότι αυτές οι ανάγκες και αντιδράσεις διαφέρουν από εκείνες των άλλων ειδών. Η υπηκοότητα του ανθρώπινου είδους, αυτό που ο Άλφρεντ Τένισον ονόμασε Κοινοβούλιο του Ανθρώπου, έχει μια προγενέστερη ύπαρξη» [σελ. 117-118]

«Οι οικουμενικοί μας αντιπρόσωποι δεν θα είχαν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν ότι, για λόγους «εθνικής ασφαλείας» δεσμεύονται να μην αποκαλύπτουν τις πλήρεις λεπτομέρειες των συναντήσεων και συζητήσεων στις οποίες παρευρίσκονται, καθώς δεν θα υπάρχει κάποια εθνική ασφάλεια την οποία θα πρέπει να υπερασπιστούν. Επομένως, το οικουμενικό μας κοινοβούλιο θα είναι περισσότερο διάφανο από κάθε εθνική συνέλευση. Σε συνδυασμό με την προταθείσα δυνατότητα να απολύουμε τους αντιπροσώπους μας, ατομικά ή και στο σύνολο τους, η συγκεκριμένη εξασφάλιση μας δίνει μάλλον αρκετά μέσα να τους πιέζουμε ώστε να μην υποκύπτουν στις βουλές των ισχυρών. Θα μπορούσαμε επίσης να θεσπίσουμε έναν αυστηρό και σαφή ορισμό της διαφθοράς και να επικαλούμαστε τη βοήθεια του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη δίωξη όποιου αντιπροσώπου παραβεί τους κανόνες» [σελ. 130 παρ. 3]

«Εάν οι εταιρείες δρουν διεθνώς, τότε ασφαλώς το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και οι κανόνες. Ελέγχοντας τις εταιρείες, τις εμποδίζουμε να περιορίζουν τις δημοκρατικές επιλογές των χωρών στις οποίες δραστηριοποιούνται» [σελ. 234 παρ.1 τέλος]